II wojna światowa była największym konfliktem zbrojnym w dziejach świata i ludzkości. Za początek wojny uznawany jest dzień 1 września 1939 r. czyli początek ataku III Rzeszy na Polskę. Zaś za koniec uznaje się chwile kapitulacji Japonii 2 września 1945 roku na pokładzie amerykańskiego pancernika USS „Missouri” zacumowanego w Zatoce Tokijskiej.
Geneza i charakterystyka
Głównymi przyczynami wybuchu drugiej wojny światowej:
1. Dążenie Niemiec do hegemonii w Europie oraz poszerzenia strefy życiowej dla społeczeństwa niemieckiego na wschód od Odry i zachód od Wołgi;
2. Niemieckie plany obalenia ówczesnego podziału ustanowionego przez Traktat Wersalski;
3. Włoskie plany odrodzenia „Imperium Romanum” w basenie Morza Śródziemnego;
4. Stalinowski plan ekspansji komunizmu na Europę zachodnią, poszerzenie terytoriów ZSRR i obalenie systemu kapitalistycznego;
5. Japoński skrajny militaryzm połączony z ekspensywną polityką zagraniczną w basenie Oceanu Spokojnego;
6. Nieskuteczność i uległość państw demokratycznych (Francji i Wielkiej Brytanii) względem reżimów dyktatorskich oraz błędy w polskiej polityce zagranicznej;
7. Wielki kryzys gospodarczy w latach 1929-1934.
W II wojnie światowej uczestniczyło 61 państw, które stanowiły dwa walczące ze sobą bloki militarne: blok państw „Osi” i koalicja antyfaszystowska. Uczestników wojny można podzielić na trzy grupy, w zależności od charakteru i stopnia zaangażowania w działania wojenne:
a) państwa, na których spoczywał główny ciężar działań militarnych;
b) państwa biorące udział w operacjach wojskowych w charakterze pomocniczym lub wspierające poprzez działalność ruchu oporu;
c) państwa uczestniczące tylko w działaniach politycznych i dyplomatycznych wybranego bloku militarnego.
W czasie wojny główny ciężar zaangażowania militarnego w bloku państw „Osi” spoczywał na jego twórcach – III Rzeszy. Hitlerowskie Niemcy, jako państwo, które rozpoczęło wojnę, uczestniczyły w niej najdłużej (lata 1939 – 1945) i były najbardziej zaangażowane w działania militarne, polityczne i dyplomatyczne. W latach 1940 – 1943 po stronie Osi uczestniczyły w wojnie Włochy, wiążąc siły alianckie w Afryce Północnej – działania Włoch musiały jednak wspierać Niemcy walcząc de facto na dwa fronty. Japonia przyłączyła się do działań wojennych dopiero 7 grudnia 1941 roku po przeprowadzeniu ataku na Pearl Harbor i uczestniczyła w wojnie do samego jej końca (2 września 1945 roku). Musimy jednak pamiętać, iż w okresie wcześniejszym Japończycy od 1937 roku prowadzili wojnę w Chinach z nacjonalistami i komunistami chińskimi.
W latach 1941 – 1944 pomocy państwom „Osi” udzieliły: Finlandia, Węgry, Rumunia, Słowacja, Bułgaria i Niezależne Państwo Chorwackie. Sojusznikami Japonii stały się Mandżukuo, Birma, Filipiny, Indochiny i Indonezja. Przy czy ostatnie państwa były marionetkowymi formami prawnymi bez żadnego znaczenia politycznego i wpływu militarnego na działania wojenne. Państwa europejskie zmieniły sojusz w 1944 roku, kiedy sytuacja militarna bloku państw „Osi” stała się zdecydowanie niekorzystna, a wręcz dramatyczna. W państewkach azjatyckich prawie przez cały czas istniał antyjapoński ruch oporu.
W ramach koalicji antyfaszystowskiej (państw sprzymierzonych) najbardziej zaangażowane w działania wojenne były: Wielka Brytania, Związek Radziecki, Stany Zjednoczone i Francja. Przy czym rzeczywisty ciężar prowadzonej wojny spadł na trzy pierwsze państwa na tej liście. Wielka Brytania uczestniczyła w wojnie od początku do zwycięskiego końca (1939 -1945). Związek Radziecki i Stany Zjednoczone włączyły się dopiero do wojny w 1941 roku (przy czym ZSRR prowadził działania militarne skierowane przeciw Finlandii na przełomie lat 1939 -1940), ale przyjęły na siebie główny wysiłek militarny. Francja tylko w pierwszym okresie wojny (1939 -1940) odgrywała wiodącą rolę, ponieważ po klęsce jej udział w działaniach militarnych koalicji stał się tylko pomocniczy. Natomiast dużym zaangażowaniem w działania militarne wykazały się: Australia, Kanada, Nowa Zelandia i Chiny.
>>> Czytaj także: Mauser Kar98k – podstawowy karabinek Wehrmachtu <<<
Koalicja antyfaszystowska objęła również swoim zasięgiem państwa, które stały się obiektem agresji ze strony „Osi”, ale po klęsce nie podpisały aktu kapitulacji. Rządy tych państw udały się na emigrację i kontynuowały udział w wojnie organizując siły zbrojne poza krajem i kierując ruchem oporu w kraju. W taki sposób brały udział w wojnie: Polska, Czechosłowacja, Norwegia, Belgia, Holandia, Jugosławia i Grecja. Na terenie Danii, mimo podpisanej kapitulacji, szybko powstał antyhitlerowski ruch oporu. Krąg tych państw został w 1944 r. poszerzony o większość byłych sojuszników III Rzeszy – Węgry, Rumunię, Bułgarię i Finlandię (1945). Z pozostałych państw pozaeuropejskich praktyczny udział w wojnie po stronie sprzymierzonych wzięła tylko Brazylia. Inne państwa, głównie Ameryki Łacińskiej, wzięły w niej udział formalny, bez prowadzenia działań militarnych (Dominikana, Gwatemala, Haiti, Honduras, Kostaryka, Kuba, Nikaragua, Panama, Salwador). Do wojny po stronie aliantów przyłączyła się również Turcja w 1945 roku. W Europie neutralnymi krajami pozostały: Szwecja, Szwajcaria, Irlandia, Hiszpania, Portugalia i Turcja.
Oficjalna data rozpoczęcia wojny to 1 wrzesień 1939, lecz aby zrozumieć przyczyny i rodowód tego konfliktu trzeba cofnąć się o kilka lat wcześniej do Niemiec. W latach trzydziestych Niemcy były targane wewnętrznymi konfliktami, a wielki kryzys lat trzydziestych zwiększył nacjonalistyczne tendencje w narodzie. Na skutek płomiennych przemówień i sprytnej polityki wewnątrzkrajowej i wewnątrzpartyjnej do władzy doszedł Adolf Hitler – człowiek z wizją, pewny siebie, potrafiący trafić do odbiorców w swoich przemówieniach. Nie miał on zamiaru skupiać się tylko na polityce wewnątrzkrajowej. Po zaprowadzeniu porządku w kraju, odrodzeniu gospodarki oraz zapewnieniu sobie władzy postanowił skupić się na polityce zagranicznej i zacząć wykonywać swoje plany ujęte w książce „Main Kampf„. Szybko zarzucił sens wywiązywania sie Niemiec z postanowień Traktatu Wersalskiego i rozpoczął szkolenie, a raczej tworzenie od nowa potężnej armii oraz przystosowywać gospodarkę na produkcję wojenną. Niedługo potem Niemcy występujeą z Ligii Narodów oraz zacieśniają współpracę z Japonią i Włochami tworząc pakt antykomunistyczny. Na początku roku 1938 Hitler przyłącza do III Rzeszy Austrię. Kilka miesięcy później przy zgodzie Francji, Wielkiej Brytanii, Włoch oraz ZSRR następuje pierwszy rozbiór Czechosłowacji, dokończony w 1939 roku zajęciem całego obecnego terenu Czech i stworzeniu państwa marionetkowego – Słowacji. 23 sierpnia 1939 roku zostaje podpisany pakt między ZSRR a III Rzeszą, który był pewnego rodzaju traktatem rozbiorowym Polski, ustalającym podział jej terytorium po zajęciu państwa przez wojska niemieckie i radzieckie, pakt ten nazywa się paktem Ribbentrop – Mołotow od nazwisk ministrów spraw zagranicznych Rzeszy i ZSRR, którzy go podpisali. W pakcie tym oprócz planów, co do Polski – Hitler dał wolną rękę Stalinowi w kwestii Litwy, Łotwy, Estonii, Finlandii oraz Rumuni.
Atak III Rzeszy na Polskę w 1939 roku
Niemiecki plan wojny z Polską – „Fall Weiss„- został oparty na doktrynie wojny błyskawicznej – „blitzkriegu„. Była to doktryna zakładająca szybkie uderzenia wojsk pancernych, wspartych lotnictwem, które miały doprowadzić do przebicia frontu, okrążenia lub oskrzydlenia i zniszczenia wojsk przeciwnika w kotłach oraz zajęcia głównych ośrodków przemysłowych i politycznych. Niemiecka Grupa Armii „Północ” przeprowadziła główny atak na Warszawę i odciinając Pomorze od reszty terytorium Polski. Grupa Armii „Południe” przeprowadziła natarcie ze Śląska również w kierunku Warszawy oraz na południowe obszary Polski (atak na linii miast Kraków, Tarnów, Rzeszów, Jarosław, Lwów). Wsparcie lotnicze zapewniły 2 floty powietrzne. Niemcy skierowali do ataku na Polskę około 1860 tys. żołnierzy, 2500 czołgów i 2000 samolotów wspartych flotą wojenną.
Polski plan obrony przewidywał koncentrację sił wzdłuż zachodniej i północnej granicy państwa: Armia „Modlin” broniła Mazowsza, Armia „Pomorze” – Pomorza, Armia „Poznań” – Wielkopolski, Armia „Łódź” – osłaniała kierunku na Warszawę, Armia „Kraków” broniła południowo – zachodniej Polski, Armia „Karpaty” – granicy ze Słowacją, SGO „Narew” – południowo – wschodnich obszarów Polski, a jako rezerwa pozostawała armia „Prusy”. Całość sił polskich obejmowała około 900 tys. żołnierzy, 400 samolotów i 475 czołgów.
Niemiecki atak na Polskę rozpoczął się 1 września 1939 r. o godz. 4:45. Sygnałem był ostrzał artyleryjski polskiej placówki wojskowej na Westerplatte przez pancernik „Szlezwik-Holstein”(atak był spóźniony i de facto rozpoczął sie o godzinie 4:48). Jednocześnie lotnictwo niemieckie przeprowadziło naloty na lotniska, linie kolejowe i miasta polskie. Niemieckie jednostki pancerne zaatakowały z Prus Wschodnich i Śląska w kierunku Warszawy chcąc jak najszybciej przebić front i odciąć wojska polskie skoncentrowane na zachód od Wisły. Odcięcie Pomorza od reszty kraju zmusiło Naczelnego Wodza marszałka Edwarda Rydza-Śmigłego do wydania rozkazu odwrotu na drugą linię obrony wzdłuż rzek: Narew – Wisła – San (6 września). Bitwa graniczna została przegrana.
>>> Czytaj także: Zatrzymać niemiecką dywizję. Natarcie ułanów pod Kasiną Wielką <<<
Drugi etap wojny obronnej trwał od 7 do 17 września 1939 roku. W nocy z 9 na 10 września rozpoczęła się największa i najważniejsza bitwa wojny obronnej, znana jako bitwa nad Bzurą. Sukcesy polskiego manewru zaczepnego, dowodzonego przez gen. Tadeusza Kutrzebę, zmusiły dowództwo niemieckie do zmiany planów i odstąpienia od bezpośredniego natarcia na stolicę Polski. Polskie wojska wyszły na tył niemieckiej armii i sparaliżowali jej natarcie w kierunku Warszawy. Niestety, od 17 września jednostki polskie znalazły się w okrążeniu nad Bzurą i w Puszczy Kampinoskiej. W tym samym dniu wojska radzieckie, realizując tajny protokół do paktu Ribbentrop-Mołotow, przekroczyły polską granicę wschodnią, przeprowadzając zdradziecką agresje na państwo walczące w dramatycznej sytuacji na innym froncie. Milionowa armia agresora postawiła Polskę w beznadziejnej sytuacji militarnej i zmusiła władze państwa do ucieczki za granice do Rumunii, gdzie zostały internowane.
Trzecia faza polskiej wojny obronnej toczyła się od 18 września do 2 października 1939 r. Pod Tomaszowem Lubelskim stoczono drugą co do wielkości bitwę kampanii wrześniowej (17-26 września 1939 roku). W jej wyniku większość jednostek polskich, przedzierających się na tzw. przedmoście rumuńskie, została przez Niemców zmuszona do kapitulacji. Po bohaterskiej obronie stolica Polski, dowodzona przez gen. Juliusza Rómmla i prezydenta miasta Stefana Starzyńskiego, poddała się 28 września na skutek terrorystycznych nalotów niemieckich. Dzień później złożyła broń załoga twierdzy Modlin. Natomiast garnizon na helu poddał się dopiero 2 października. W okresie tym walczyła jeszcze SGO „Narew” dowodzona przez gen. Franciszka Kleeberga, która skapitulowała po czterodniowej bitwie pod Kockiem (2-5 października 1939 roku). Niestety, był to ostatni akord trwającej 36 dni wojny obronnej Polski toczonej z Niemcami i Związkiem Radzieckim.
>>> Czytaj także: Bitwa pod Orłą – ułani przeciwko czołgom Panzer IV <<<
W walkach przeciwko najeźdźcy zginęło prawie 70 tys. polskich żołnierzy, a ponad 130 tys. odniosło rany. Do niewoli niemieckiej dostało się prawie 300 tys. żołnierzy, a radzieckiej około 240 tys. Totalny charakter działań niemieckich spowodował śmierć prawie 300 tys. bezbronnej ludności cywilnej. Kampania polska nie była łatwym zwycięstwem niemieckim i stała się zapowiedzią długotrwałej wojny światowej.
Agresja na Danię i Norwegię w 1940 roku
Wielka Brytania i Francja wypowiedziały wojnę Niemcom 3 września 1939 roku. Poza podjęciem szeroko zakrojonych działań przygotowawczych do wielkiej ofensywy planowanej na 19-21 września 1939 r. nie zdołano podjąć głównego wysiłku wojennego. 19 października 1939 r. na froncie zachodnim po wielu małych bitwach rozpoczęła się tzw. „Dziwna Wojna„.
>>> Czytaj także: HMS Oxley – pierwszy okręt podwodny zatopiony podczas II wojny światowej <<<
Kampania na północnoeuropejskim teatrze wojennym rozpoczęła się od ataku niemieckiego na Danię i Norwegię 9 kwietnia 1940 roku, których pokonanie zapewniało Niemcom kontrolę nad cieśninami duńskimi i regularne dostawy rudy żelaza ze Szwecji. Ponadto opanowanie Norwegii ułatwiało panowanie nad północnym Atlantykiem. Dania została zajęta w ciągu jednego dnia, ponieważ rząd duński przyjął niemiecką notę o okupacji kraju i zakazał własnej armii walk z wojskami niemieckimi. Natomiast atak na Norwegię za pomocą morsko – lotniczych operacji desantowych doprowadził tylko do zajęcia najważniejszych rejonów Norwegii, czyli głównych portów i lotnisk. Ułatwiła to Niemcom pomoc norweskich faszystów pod wodzą Vidkuna Quislinga, którego nazwisko stało się synonimem zdrady. Nieliczne wojska norweskie wspierane przez aliancki korpus ekspedycyjny, w skład, którego wchodziła polska Brygada Strzelców Podhalańskich, podjeły walkę z Niemcami w regionie Narwiku, przez który była przewożona ruda żelaza ze Szwecji. Po początkowych sukcesach, w związku z niekorzystnym rozwojem sytuacji militarnej we Francji, wojska sprzymierzonych opuściły Norwegię na początku czerwca 1940 roku.
Podbój Danii i Norwegii polepszył sytuację militarną III Rzeszy, która objęła kontrolą kraje skandynawskie i uzyskała dogodną pozycję do działań przeciwko Wielkiej Brytanii oraz zabezpieczył jej północną flankę.
Zajęcie Belgii i Holandii. Wojna z Francją w 1940 roku
Dalsze działania na zachodzie Europy rozpoczęli Niemcy 10 maja 1940 r. przeciwko Francji atakując je przez kraje neutralne: Belgię, Holandię i Luksemburg. Uderzenie na tym kierunku umożliwiało obejście silnie ufortyfikowanej linii Maginota zbudowanej wzdłuż granicy francusko – niemieckiej. Francuzi i ich sojusznicy nie spodziewali się ataku przez Ardeny i skierowali część swoich wojsk do centralnej i północnej Belgii. Pretekstem faszystowskiego ataku było rzekome zbombardowanie niemieckiego miasta Freiburga przez lotnictwo belgijskie i holenderskie, które w rzeczywistości zbombardowała niemiecka Luftwaffe, żeby dostarczyć Hitlerowi pretekstu do rozpoczęcia operacji skierowanej przeciw krajom Beneluksu. W dniu ataku na Belgię i Holandię lotnictwo niemieckie zaatakowało Francję.
>>> Czytaj także: Bitwa pod Hannut-Gembloux – pierwsza klęska Panzerwaffe <<<
Luksemburg został zajęty przez wojska niemieckie prawie bez walki. Holandia broniła się dłużej i podała sie po opanowaniu przez oddziały niemieckie spadochroniarzy lotnisk i węzłów kolejowych. Atak lotnictwa niemieckiego na Rotterdam i obawa przed dalszymi nalotami zmusiły rząd holenderski do podpisania kapitulacji już 14 maja 1940 roku. Wojska belgijskie mimo wsparcia francusko – brytyjskiego w sile 41 dywizji nie były w stanie powstrzymać Niemców i wycofały się do Francji. Przejście niemieckich dywizji pancernych przez Ardeny doprowadziło do rozdzielenia wojsk alianckich na dwa zgrupowania. Jedno broniące linii Maginota, a drugie okrążane w regionie Pad-de-Cales. Miało to fatalne znaczenie dla dalszego przebiegu wojny dla aliantów, ponieważ Niemcy chcieli pokonać Francję w dwóch wielkich operacjach strategicznych: bitwie flandryjskiej (odcięcie i pokonanie wojsk sprzymierzonych na terenie Belgii i Holandii) i bitwie o Francję (uderzenie na południe i pokonanie pozostałych armii oraz opanowanie Paryża).
Wojska niemieckie odcięły wojska alianckie w okolicach Dunkierki. W okrążeniu znalazło się około pół miliona żołnierzy, z których tylko 346 tys. udało się ewakuować droga morska do Wielkiej Brytanii w ramach operacji „Dynamo” przeprowadzonej w okresie 26 maja- 3 czerwca 1940 roku. Pozostali zostali zmuszeni do kapitulacji. W tym czasie do wojny z aliantami włączyły się Włochy wypowiadając wojnę Francji i Wielkiej Brytanii 10 czerwca 1940 roku.
Podobny przebieg miała bitwa o Francję, w której niemieckie wojska pancerne przełamały francuski front nad Sommą. Francja stanęła otworem dla oddziałów Wehrmachtu, które 14 czerwca wkroczyły do niebronionego Paryża. Nowy premier francuski, marszałek Philipe Petain, poprosił o rozejm.
Kapitulacja Francji została podpisana 22 czerwca 1940 r. w Compiegne, co ciekawe w tym samym miejscu, w którym Niemcy podpisały kapitulację kończącą I wojnę światową. Francja została podzielona na dwie strefy. Część północna z wybrzeżem Atlantyku znalazła się pod okupacją niemiecką, a część południowa z wybrzeżem Morza Śródziemnego i stolicą w Vichy pozostała na wpół niezależna, pod rządami Petaina. Francuzi, którzy nie pogodzili się z klęską skupili się wokół gen. Charlesa de Gaulle’a, który stworzył w Wielkiej Brytanii Francuski Komitet Narodowy.
Triumf niemieckiej koncepcji wojny błyskawicznej nad Francją pozostawił Hitlerowi już tylko jednego przeciwnika na zachodzie Europy – Wielką Brytanię.
Bitwa o Anglię w 1940 roku
Hitler miał nadzieje, że podpisze pokój z Wielką Brytanią. Hitler proponował Anglikom podział stref wpływów: w Europie – III Rzesza, w koloniach i reszcie świata – Wielka Brytania. Propozycja ta zosta przez tych ostatnich odrzucona. Związku z tym Niemcy przystąpili do opracowania planu inwazji na wyspy brytyjskie („Lew Morski”). Wobec przewagi Roval Navy na morzu, która uniemożliwiała wojskom niemieckim przekroczenie kanału La Manche, podjęto decyzję o zmasowanych atakach Luftwaffe mających zmusić Anglię do kapitulacji. Podstawę tego założenia stanowiła ówczesna niemiecka przewaga w lotnictwie (2600 samolotów Luftwaffe wobec 800 RAF-u). 8 sierpnia 1940 roku rozpoczęła się, trwająca do listopada, największa bitwa powietrzna II wojny światowej – bitwa o Anglię. Bitwa ta została podzielona przez historyków na cztery okresy:
– Okres pierwszy – od 8 do 18 sierpnia 1940 roku. Niemcy skupili swoją uwagę na atakowaniu portów floty wojennej i lotnisk. Jednak brytyjska obrona lotnicza potrafiła, dzięki radarom, lokalizować dużo wcześniej nieprzyjacielskie samoloty. Umożliwiło to zniszczenie aż 697 maszyn niemieckich.
– Okres drugi – od 19 sierpnia do 5 września 1940 roku. W tym czasie wysiłek niemiecki został skierowany na niszczenie lotnisk i zakładów przemysłowych, szczególnie produkujących samoloty. Straty niemieckie wyniosły 562 samoloty wobec 219 samolotów brytyjskich. Niemcy zostali zmuszeni do przerwania przygotowań do desantu wojsk lądowych i stało się jasne, że wojna powietrzna o Anglię nie powiodła się na skutek fanatycznego oporu brytyjskiego.
– Okres trzeci – od 6 września do 6 października 1940 roku. Był to czas, w którym niemieckie bombowce chciały złamać opór i zmniejszyć morale Anglików przez naloty na cele cywilne. Zmasowane ataki lotnictwa niemieckiego (np. 15 września 1940 roku dwa dywanowe ataki 500 samolotów na Londyn) spowodowały olbrzymie straty wśród ludności cywilnej. Niemcom nie udało się zdobyć przewagi i ostateczne zwycięstwo odnieśli Anglicy.
– Okres czwarty – od 6 października do maja 1941 roku. W okresie tym Niemcy przeprowadzali nocne, terrorystyczne naloty na miasta angielskie. Brytyjczycy przez długi czas nie byli w skuteczny sposób zapobiec tym działaniom, ponieważ nie posiadali nocnego lotnictwa myśliwskiego.
Wielki wpływ na wygraną aliantów w tej bitwie miały radary, które sprawnie uprzedzały o niemieckich nalotach. W dodatku większe moce produkcyjne przemysłu brytyjskiego (ponad 400 samolotów miesięcznie, przy ok. 200 niemieckich) i zdecydowanie większe straty niemieckie (ogółem blisko 1800 samolotów, przy ok. 800 angielskich) też miały duży wpływ na sukces aliantów. Należy też zauważyć, że duży wpływ na przebieg bitwy mieli piloci pochodzący z krajów zajętych przez Niemców, wśród których najwięcej było Polaków. III Rzesza poniosła pierwszą w tej wojnie klęskę i Wielka Brytania utrzymała swoją pozycję strategiczną na zachodzie Europy. Znaczenie bitwy o Anglię ocenił premier Winston Churchill słowami: „W historii ludzkich konfliktów, nigdy jeszcze tak wielu nie zawdzięczało tak wiele tak nielicznym„.
Bałkany 1940-1941 roku
Konflikt na Bałkanach rozpoczęli Włosi 28 października 1940 roku przez atak na Grecję z terenów zajętej wcześniej w wojnie z Albanią. Wojska włoskie zostały szybko zatrzymane przez siły Grecji, wspierane przez Brytyjczyków, co doprowadziło do tego, że Włochy musiały rozpocząć odwrót do centralnej Albanii. Obawa Niemców przed ewentualną utratą rumuńskich pól naftowych doprowadziła do włączenia się III Rzeszy w wojnę w tym rejonie. Atak niemiecki na Jugosławię i Grecję rozpaczął się 6 kwietnia 1941 roku. Archaiczna armia jugosłowiańska nie była w stanie powstrzymać wojsk niemiecko – włosko – węgierskich i skapitulowała po 11 dniach 17 kwietnia 1941 roku. Dzięki wsparciu prawie 70 tys. brytyjskiego korpusu ekspedycyjnego Grecy opierali się znacznie dłużej, ale zdecydowana przewaga wojsk niemiecko-włoskich zmusiła ich do kapitulacji 23 kwietnia 1941 roku. Ostatnim wydarzeniem kampanii na Bałkanach był desant lotniczy na Kretę – „Operacja Merkury”. Aliancka baza wojskowa na Morzu Śródziemnym została opanowana po dziesięciodniowych zażartych walkach. Opanowanie Bałkan wyraźnie wskazywało, że kolejnym celem ataku hitlerowskich Niemiec i ich sojuszników będzie Związek Radziecki. Niemcy mieli zabezpieczoną południową, zachodnią i północą flankę swojego imperium, wiec mogli spokojnie ruszyć do następnego uderzenia.
Wojna w Afryce Północnej w latach 1940 -1943
Po przystąpieniu Włoch do wojny w czerwcu 1940 roku, stacjonujące na kontynencie afrykańskim oddziały włoskie (Libia, Somalia i Etiopia) zaatakowały posiadłości brytyjskie w Afryce Północnej w wrześniu 1940 roku. Ofensywa włoska dowodzona przez marsz. Rodolfo Grazianego została zatrzymana przez Brytyjczyków. Niedługo różniej rozpoczął sie brytyjski kontratak. Włosi stracili cała całą wschodnia Libię oraz prawie 120 tys. żołnierzy, którzy dostali się do niewoli. Brytyjczycy wyparli Włochów z Cyrenajki, Etiopii i Somalii. Przez te zdarzenia Niemcy postanowiły udzielić pomocy swoim sojusznikom i wsparli ich korpusem afrykańskim gen. Erwina Rommla który wylądował w Trypolisie II 1941 roku i natychmiast ruszył do ataku. Ofensywa niemieckiego Afrika Korps odebrała Anglikom tereny Libii, ale nie udało się im odzyskać Tobruku, w którym wojska Australijskie nie podały się i podjęły walkę w oblężeniu. Walki o tę pustynną twierdzę zahamowały dalsze postępy wojsk „Osi” na tym terenie i związały dużą część wojsk niemiecko-włoskich, dając czas pozostałym siłom alianckim w Egipcie na przegrupowanie się i przeprowadzenie kontrataku.
Aliancki atak odbił zajęte przez państwa Osi tereny i odblokował Tobruk. Jednak już wiosną 1942 roku kolejna ofensywę niemiecko-włoska doprowadziła do wyparcia aliantów z Libii, oraz zakończyła się zdobyciem Tobruk wraz z wielkimi ilościami zaopatrzenia i wkroczeniem do Egiptu, gdzie Afrika Corps został zatrzymany pod El Alamein. Po odparciu niemieckiego ataku Brytyjczycy zaczęli wzmacniać wojska pod dowództwem gen. Bernarda Montgomery’ego, które rozpoczęły szturm na pozycji niemieckie i po kilkudniowej bitwie pancernej pokonały siły Rommla w październiku 1942 roku. Brytyjczycy widząc, że „lis pustynni” wycofuję sie z niedobitkami rozpoczęli pościg za wycofującym się nieprzyjacielem. Wojska alianckie odzyskały Tobruk oraz do końca 1942 roku zajęły całą Libię. Resztki wojsk niemieckich i włoskich schroniły się w Tunezji. W tym samym czasie na zachodzie Afryki rozpoczęła sie operacja „Torch’ – pochodnia. Napierające siły na czele z gen. Dwighta Eisenhowerem oraz nacierające od wschody i południa jednostki brytyjskie Montgomery’ego rozgromiły Niemców w Tunezji do 12 maja 1943 roku. Do niewoli dostało się prawie 250 tys. żołnierzy niemieckich i włoskich. Wojna w Afryce Północnej zakończyła się. Zwycięstwo w Tunezji zostało porównane do kotła 6 armii w Stalingradzie (taka sama liczba strat).
Włoch 1943-1945 roku
Alianci dążąc do wyeliminowania najpierw słabszego przeciwnika – Włoch – podjęli decyzję o inwazji na Sycylię i lądowaniu na południu Półwyspu Apenińskiego. 10 lipca 1943 r. wylądowały na Sycylii: brytyjska 8. Armia marsz. Montgomery’ego i amerykańska 8. Armia gen. George’a Pattona. Mimo przewagi liczebnej państw Osi, aliantom udało się po krótkiej walce opanować całkowicie wyspę.
Niekorzystna sytuacja militarna Włoch doprowadziła w lipcu 1943 roku do obalenia Mussoliniego i przejęcia władzy przez marsz. Pietro Badoglio. Nowy rząd podjął rozmowy z aliantami, które zakończyły się podpisaniem rozejmu 3 września 1943 roku. W tej sytuacji Niemcy sprowadzili 17 dodatkowych dywizji i zajęli północne Włochy wraz z Rzymem. Mussolini, uwolniony na osobisty rozkaz Hitlera, stanął na czele marionetkowego rządu Włoskiej Republiki Socjalnej.
Rozpoczęte przez wojska amerykańskie i brytyjskie działania wojenne na Półwyspie Apenińskim doprowadziły do wyzwolenia znacznych terenów południowych Włoch z Neapolem i Foggią. Ich szybki marsz został powstrzymany przez pas umocnień rozdzielających Włochy północne od południowych. Tak zwana Linia Gustawa przecinała w najwęższym, liczącym 120 km, miejscu Półwysep Apeniński i broniła dostępu do Rzymu. Zacięte walki o przełamanie tej pozycji trwały kilka miesięcy i zakończyły się sukcesem dopiero w 1944 roku.
>>> Czytaj także: Ortona – mały włoski Stalingrad <<<
Główną pozycją Linii Gustawa blokującą drogę do Rzymu były fortyfikacje na wzgórzu klasztornym Monte Cassino. Cztery ataki wojsk alianckich na pozycje niemieckie na tym wzgórzu zakończyły się niepowodzeniem, a jeden katastrofą. Dopiero piąty szturm, w którym brali udział żołnierze 2 Korpusu Polskiego pod dowództwem gen. Władysława Andersa zakończył się pełnym sukcesem. Polski patrol z 12 Pułku Ułanów zatknął na szczycie wzgórza Monte Cassino biało – czerwoną flagę 18 maja 1944 roku. Droga na Rzym była wolna i 4 czerwca 1944 r. Rzym został zajęte przez wojska amerykańskie. Do połowy sierpnia 1944 r. nastąpiło, po sforsowaniu kolejnej strefy obrony niemieckiej tz.Linii Gotów, wyzwolenie ziem włoskich aż do Niziny Padańskiej. Jesienią działania wojenne na froncie włoskim przestały mieć większy wpływ na dalsze losy wojny zaczęły zamierać. W kwietniu 1945 r. wybuchło powstanie ludności włoskiej przeciwko okupacji niemieckiej i Włochy były w błyskawiczny sposób wyzwalane. Szybki marsz wojsk alianckich w maju 1945 roku zmusiły Niemców na Półwyspie Apenińskim do kapitulacji.
Wojna radziecko – niemiecka 1941-1945 roku
Gdy III Rzesza wygrała wojnę z Francją, już w lipcu tego samego roku Hitler przekazał dowództwu wojsk lądowych sugestię przygotowania planu agresji na Związek Radziecki, która nastąpiła niemal dokładnie w rocznicę wkroczenia do Rosji wojsk napoleońskich – 22 czerwca 1941 r. Zgodnie z założeniami planu „Barbarossa” miała to być kolejna wojna błyskawiczna. III Rzesza do walki skierowała armie liczącą około 2,4 mln żołnierzy, prawie 5 tys. samolotów i ponad 3700 czołgów były wspierane między innymi przez wojska włoskie, rumuńskie, fińskie, węgierskie i słowackie. Rosjanie byli im w stanie przeciwstawić około 4,6 mln żołnierzy, 22 tys. czołgów i 14 tys. samolotów.
Atak Wermachtu został skierowany w trzech strategicznych kierunkach: północnym z Finlandii i Prus Wschodnich na Leningrad, centralnym z okupowanej Polski na Smoleńsk i Moskwę oraz południowym z Rumunii na Kijów i Odessę. Wykorzystując atut zaskoczenia, wojska niemieckie błyskawicznie (nawet po 40 – 50 km dziennie) wdzierały się w głąb ZSRR zajmując tereny republik nadbałtyckich, Białorusią i Ukrainę Zachodnią. ZSRR utraciło tereny zamieszkane przez 40% ludności, które dawały ponad 50% produkcji przemysłowej. Do niewoli niemieckiej dostało się ponad 1 mln żołnierzy. Na północy frontu rozpoczęło się trwające 900 dni oblężenie Leningradu. W ramach operacji „Tajfun” rozpoczęto w październiku 1941 r. ofensywę na Moskwę. Wojska Wehrmachtu rozbiły zgrupowania wojsk radzieckich pod Wiaźmą i Brańskiem, co pozwoliło im zbliżyć się w listopadzie na odległość 27 km do stolicy ZSRR!!!. Znaczne siły radzieckie zgromadzone przez marsz. Georgija Żukowa pod Moskwa powstrzymały ten atak, a następnie przeszły do kontrofensywy. Rosjanie w ciągu 20 dni wyparli Niemców na odległość 100 – 200 km na zachód. Sukces ten osiągnęli dzięki siłom ściągniętym z Syberii.
>>> Czytaj także: Droga do Raatte – pogrom radzieckiej 44 dywizji <<<
Radzieckie zwycięstwo przekreśliło plan „Barbarossa” i obaliło mit o niezwyciężoności armii niemieckiej. Klęska „blitzkriegu” przekreślił nadzieje Hitlera na szybkie pokonanie Związku Radzieckiego – rozpoczęła się długa i krwawa wojna na froncie długości w pewnej chwili nawet 5500 kilometrów.
Niemiecka klęska w bitwie o Moskwę spowodowała zmianę planów strategicznych niemieckiego dowództwa. Hitler zmienił kierunki skupienia sił militarnych oraz wydał rozkaz przygotowania nowego ataku, tym razem na południe ZSRR w celu opanowania głównej bazę ekonomicznej Armii Czerwonej. Latem 1942 roku wojska niemieckie rozpoczęły ofensywę na południu dążąc do zajęcia Zagłębia Donieckiego, Kubania i Kaukazu. Szybki atak umożliwił zdobycie Charkowa, Doniecka i Woroneża. Błędna ocena sytuacji przez dowództwo radzieckie pozwoliła Niemcom dotrzeć do Kaukazu i linii Wołgi. Wojskom hitlerowskim udało się opanować Krym, wraz z Sewastopolem.
Ważne znaczenie dla dalszych losów kampanii wschodniej miało utrzymanie dojścia do Wołgi i dlatego Rosjanie oparli swoją obronę na leżącym na prawym brzegu rzeki Stalingradzie. Początkowo sukcesy odnosiła niemiecka 6. Armia dowodzona przez gen. Friedricha von Paulusa, która w sierpniu przystąpiła do decydującego uderzenia na miasto. Rozpoczęły się półroczne zaciekłe walki, które przyniosły obu stronom wielkie straty. Jednak wojska radzieckie utrzymały miasto i 17 listopada 1942 roku przystąpiły do kontrofensywy, która doprowadziła do okrążenia wojsk niemieckich walczących pod Stalingradem. W „kotle stalingradzkim” znalazło się około 330 tys. żołnierzy niemieckich i rumuńskich z 6 Armii oraz 4 Armii Pancernej. Hitler nakazał okrążonym wojskom bronić się do ostatniego żołnierza i obiecał zaopatrzenie oraz pomoc drogą lotniczą. Okazało się to niemożliwe ze względów klimatycznych i przewagi wroga, a resztki niemieckiej 6. Armii, którą nękał głód i ostry i mroźny klimat zostały zmuszone do kapitulacji podpisanej 2 lutego 1943 roku. Do niewoli rosyjskiej dostało się 24 generałów z feldmarszałkiem F. Paulusem (został awansowany w przeddzień kapitulacji) oraz pozostałe przy życiu ponad 90 tys. żołnierzy. Klęska w trwającej 200 dni bitwie pod Stalingradem miała przełomowe znaczenie dla frontu wschodniego, ponieważ pozbawiła Niemców inicjatywy strategicznej i przekreśliła nadzieje Niemców na zwycięstwo w wojnie na wschodzie.
>>> Czytaj także: Bitwa o Królewiec – upadek bastionu nazizmu w Prusach Wschodnich <<<
Po sukcesie Stalingradzkim Armia Czerwona jeszcze zimą 1943 roku odepchnęła Niemców na zachód. Atakując na froncie długości prawie 2000 km, posunęła się nawet o 600 -700 km i wyzwoliła ważne rejony gospodarcze ZSRR, jednak Armia czerwona wpadła w pułapkę niemiecką w regionie Charkowa i straciła tam ok. 1 miliona żołnierzy. W lipcu 1943 r. III Rzesza podjęła kolejną kontrofensywę – tym razem w rejonie Kurska, gdzie front utworzył charakterystyczny wybrzuszeniem na zachód z wojskami sowieckimi w środku. Niemiecki atak rozpoczął sie 5 lipca 1943 roku. Początkowo Niemcy przełamali obronę radziecką, ale zaangażowanie przez Rosjan dużych oddziałów pancernych doprowadziło do wielkiej bitwy pancernej pod Prochorowką. III Rzesza straciła w operacji „Cytadela” 1500 czołgów niemieckich i blisko 1000 dział pancernych. Straty sowieckie były wielokrotnie większe, ale po tej bitwie, ZSRR mogło nadal bez problemów nacierać całym fontem na zachód.
Do października udało się Armii Czerwonej odepchnąć wojska niemieckie znad Wołgi i Kaukazu, znad Newy i jeziora Ładoga, do linii Dniepru. Armia niemiecka na praktycznie całym froncie była w odwrocie. Wielka ofensywa sowiecka nie zatrzymywała się i wojska do końca 1944 roku wyzwoliły większość terytorium ZSRR. Front w wyraźny sposób zbliżyły się do granic III Rzeszy. W drugiej połowie 1944 r. front przebiegał wzdłuż linii: Kłajpeda, Warszawa, Koszyce, Budapeszt, Belgrad. Proradzieckie powstania narodowe na Słowacji, w Rumunii, Bułgarii i na Węgrzech, które wybuchły w drugiej połowie 1944 roku ułatwiły wkroczenie Armii Czerwonej do tych państw, a w przyszłości poddanie ich wpływom politycznym ZSRR.
>>> Czytaj także: Wyzwolenie Lubelszczyzny po rosyjsku – „gorące” lato i jesień 1944 roku <<<
12 stycznia 1945 r. rozpoczęła się „Zimowa ofensywa” wojsk radzieckie ruszyły na całym, liczącym 1200 km, froncie wschodnim i postawiły III Rzeszę w obliczu całkowitej klęski. Operacje wspomagające na terenie Prus Wschodnich, Pomorza i Dolnego Śląska umożliwiły dotarcie pod koniec marca na kierunku berlińskim do linii Odry i Nysy Łużyckiej. Operacja berlińska, rozpoczęta sie 16 kwietnia 1945 r. doprowadziła do spotkania wojsk radzieckich w Torgau nad Łabą z atakującymi od zachodu wojskami amerykańskimi 25 kwietnia 1945 roku. Tego samego dnia nastąpiło okrążenie Berlina, który po ciężkich walkach miejskich skapitulował 2 maja 1945 roku. Dwa dni wcześniej popełnił samobójstwo Adolf Hitler, a jego następca, adm. Karl Doenitz, podjął decyzję o kapitulacji Niemiec. 7 maja 1945 r. w kwaterze gen. Eisenhowera niemiecki gen. Alfred Jodl podpisał akt kapitulacji III Rzeszy. Po interwencji ZSRR, w nocy z 8 na 9 maja 1945 r. nastąpiło, w kwaterze marsz. Gieorgija Żukowa w obecności przedstawicieli sił zbrojnych Stanów Zjednoczonych, Wielkiej Brytanii i Francji, podpisanie aktu bezwarunkowej kapitulacji przez marsz. Wilhelma Keitla. Klęska III Rzeszy zakończyła trwającą pięć i pół roku wojnę w Europie.
Drugi front w Europie w latach 1944 -1945
Ustalenia konferencji teherańskiej zmobilizowały sojuszników ZSRR z zachodu do podjęcia walki w Europie Zachodniej. Podjęto działania zmierzające do otwarcia tzw. drugiego frontu. Naczelne dowództwo nad siłami alianckimi na tym froncie powierzono na początku 1944 r. generałowi amerykańskiemu Dwightowi Eisenhowerowi, który polecił zintensyfikować przygotowania do inwazji na kontynent. Operacja „Overlord” rozpoczęła się 6 czerwca 1944 r. desantem wojsk sprzymierzonych w Normandii, w Normandii, a nie w rejonie Pas de Calais, jak spodziewali się Niemcy. Ciężkie walki o utrzymanie i rozszerzenie przyczółków trwały do lipca. Mimo silnego oporu niemieckiego i złych warunków klimatycznych, udało się do połowy sierpnia zająć całą Bretanię i Normandię oraz okrążyć wielkie zgrupowanie wojsk niemieckich w kotle normandzkim. Dalsze natarcie wojsk alianckich w kierunku Sekwany i Paryża został wsparty wybuchem powstania przygotowanego przez francuski ruch oporu oraz lądowanie wojsk amerykańsko – francuskich na południu, w rejonie Cannes w połowie sierpnia 1944 roku. Ten zespolony wysiłek umożliwił wyzwolenie Francji we wrześniu z jednoczesnym dotarciem na północy i wschodzie do Renu – ostatniej niemieckiej linii obrony na zachodzie. Gdy wyzwolono Belgię, na południu frontu doszło do spotkania sił alianckich nacierających z południa i zachodu.
Dowództwo alianckie na wniosek Montgomerego podjęło wówczas decyzję o przeprowadzeniu operacji pod nazwą „Market Garden” mającej za cel uchwycić przeprawy przez Mozę, Waal i dolny Ren. Fiasko operacji powietrzno – desantowej pod Arnheim uniemożliwiło obejście Wału Zachodniego i zajęcia zagłębia Ruhry. Alianci zdecydowali się na próbę przełamania tych umocnień przez czołowe natarcie w rejonie Akwizgranu i Saary w jesieni 1944 roku. Alianckie niepowodzenia i kłopoty z logistyką wykorzystali Niemcy i przeprowadzili w 16 grudnia 1944 roku kontruderzenie w Ardenach, które zakończyło sie po wdarciu się na 100 km w głąb pozycji 1 i 3 Armii USA. Dzięki ściągnięciu posiłków i zmasowanym atakom lotniczym udało się powstrzymać natarcie niemieckie. Mimo to sytuacja stała się na tyle trudna, że premier brytyjski prosił Stalina o podjęcie działań wspomagających na froncie wschodnim. Nastąpiło to w styczniu 1945 roku.
>>> Czytaj także: Operacja Stösser – ostatni niemiecki desant spadochronowy w czasie II wojny światowej <<<
Na początku lutego 1945 roku ruszyła ponownie ofensywa na froncie zachodnim. Doprowadziło ona do przełamanie niemieckiej obrony na Wale Zachodnim. Następnie sprzymierzeni uchwycili most na rzece Ren, zdobyli przyczółek na wschodnim brzegu, a następnie zdobyli Zagłębie Ruhry i ruszyli w głąb Niemiec. W połowie kwietnia 1945 r. rozpoczęła się operacja berlińska, która doprowadziła do spotkania wojsk amerykańskich, w Torgau nad Łabą, z atakującymi od wschodu wojskami radzieckimi.
Walki na Dalekim Wschodzie
W okresie międzywojennym Japonia stała się potęgą militarną, która dążyła do opanowania strefy Pacyfiku. Realizując tą koncepcję opanowała jeszcze przed wojną Mandżurię. Następnie skierowała swoją uwagę na francuskie Indochiny, których opanowanie doprowadziło do polepszenia sytuacji strategicznej Japonii na terenie Azji Południowo – Wschodniej w 1941 roku. Kolejnym obiektem stała się amerykańska baza wojskowa na Hawajach. 7 grudnia 1941 r. o godz. 6:15 japońskie samoloty startujące z lotniskowców zaatakowały, bez wypowiedzenia wojny, amerykańską bazę morską i lotniczą w Pearl Harbour na Hawajach. Zaskoczenie doprowadziło do zniszczenia 260 samolotów amerykańskich, zatopienia 7 okrętów i uszkodzenia 12 oraz śmierci ponad 2400 żołnierzy i marynarzy amerykańskich, przy minimalnych stratach japońskich – zaledwie 29 samolotów oraz 2 okrętów podwodnych. W odpowiedzi na ten atak USA, Wielka Brytania i Holandia wypowiedziały wojnę Japonii, a Niemcy i Włochy zrobiły to samo wobec Stanów Zjednoczonych. Atak na Pearl Harbour zmienił izolacjonistyczne nastawienie narodu amerykańskiego i włączył wojska amerykańskie również do wojny w Europie. Gigantyczna amerykańska machina przemysłowo-wojskowa został wprowadzona w ruch i już niedługo później zaczęła miażdżyc wrogów.
>>> Czytaj także: Wojna polsko-japońska – najdziwniejszy konflikt w historii obu narodów <<<
Osłabienie amerykańskiej floty Pacyfiku umożliwił Japończykom uzyskanie całkowitej swobody działania. Przez to w ręce Japonii wpadł Półwyspu Malajskiego, Filipin, Indonezji, Birmy oraz ważnych wysp i punktów strategicznych na Pacyfiku – Guam, Wake, Hongkong, Singapur, Rangun i Baatan. W ciągu sześciu miesięcy Japończycy zdobyli bez większych strat olbrzymie terytorium od Zatoki Bengalskiej do wybrzeży Australii. Gdy wojska japońskie zaczęły zbliżać do ostatniego bastionu alianckiego na Nowej Gwinei doszło do powietrzno – morskiej bitwy pomiędzy Japończykami i Amerykanami na Morzu Koralowym w pierwszej połowie 1942 roku. Flota cesarska poniosła pierwszą w tej wojnie porażkę, a miesiąc później kolejną w bitwie o Midway okazał się punktem zmiany inicjatywy na Pacyfiku.
Bitwy na Morzu Koralowym i o Midway, podczas których Japonia straciła 11 dużych okrętów w tym 5 lotniskowców, oznaczały kres japońskiej inicjatywy strategicznej na Oceanie Spokojnym, a rosnąca potęga US Navy zaczęła być widoczna. Osłabienie militarne Japonii umożliwiło wojskom amerykańskim w regionie Wysp Salomona na podjęcie szeregu akcji ofensywnych. Zwycięstwo na Guadalcanal w listopadzie 1942 roku umożliwiło i rozpoczęło całkowite wypchanie wojsk japońskich z regionu południowo-wschodniego Pacyfiku przez wojska amerykańskie zakończone zajęciem większości wysp w regionie Nowe Gwinei i wysp Salomona do końca lipca 1943 roku. Zwycięstwo amerykańskie na Guadalcanal i dalszych starciach w tym regionie było momentem przełomowym w wojnie na Dalekim Wschodzie, ponieważ umożliwiło im przejęcie inicjatywy strategicznej na całym Pacyfiku.
Kontynuując natarcie, wojska amerykańskie przy pomocy tzw. doktryny. „żabich skoków” opanowały w 1944 roku: Wyspy Gilberta i Marshalla w lutym, Mariany w sierpniu oraz cała Nową Gwineę do września. Główne znaczenie dla opanowania Filipin miała bitwa morska o wyspę Leyte, w której flota japońska została całkowicie rozbita. W tej bitwie Japończycy po raz pierwszy zdecydowali się na grupowy samobójczy atak „kamikadze”. Dalsze działania w tym rejonie umożliwiły Amerykanom ostateczne opanowanie Filipin do końca lutego 1945 roku.
>>> Czytaj także: Dylematy moralne japońskich pilotów-kamikaze <<<
Do połowy maja 1945 roku zajęto całą Birmę w Azji południo-wschodniej. Następnymi celami USA stała sie wyspy Iwo Jima opanowana w marcu 1945 roku i Okinawa zajętą w kwietniu 1945 roku – stanowiły bazę do bezpośredniego ataku na Japonię oraz dogodne miejsce dyslokacji lotnictwa strategicznego i eskorty do nalotów na Japonię. Amerykanie rozpoczęli wielką ofensywę powietrzna bombardując wiele miast Japonii. W wyniku tych działań 99 miast japońskich zostało zrównane z ziemią w tym Tokio. Mimo poważnych strat poniesionych w tych nalotach, Japończycy odrzucili amerykańską propozycję kapitulacji złożoną w lipcu 1945 roku. W tej sytuacji prezydent USA Harry Truman podjął decyzję o użyciu broni atomowej. 6 sierpnia 1945 r. została zrzucona bomba atomowa na Hiroszimę, a trzy dni później na Nagasaki. W obu miastach od samego wybuchu zginęło blisko 150 tys. ludzi. Wydarzenia te i włączenie się ZSRR do wojny na Dalekim Wschodzie zmusiły Japonię do kapitulacji.
Na pokładzie amerykańskiego pancernika „Missouri”, zakotwiczonego w Zatoce Tokijskiej, został 2 września 1945 r. podpisany akt bezwarunkowej kapitulacji Japonii. Kapitulację przyjął gen. Douglas MacArthur, dowódca amerykańskich wojsk na Pacyfiku, w obecności przedstawicieli państw sprzymierzonych. Tym samym dobiegła końca, trwająca równe sześć lat, druga wojna światowa.
Według oficjalnych danych w wojnie tej zginęło ponad 55 mln ludzi, w tym ponad 32 mln cywilów, ludzi niewinnych, tych, którzy znaleźli się w nieodpowiednim miejscu o nieodpowiednim czasie. (Nieoficjalne dane mówią, że tylko ZSRR straciło ok 30-40 milionów ludzi w okresie lat 1939-1945) Nie można także nie zauważyć ogromnych strat Rosji w tym konflikcie, nie wynika ono jednak z ogromnego zaangażowania Rosji w konflikcie, chociaż to nie było małe, ale zależy od niekompetencji Stalina, który wysyłał swoich żołnierzy na pewną śmierć, jako przykład możemy podać obronę Stalingradu, zginęło tam ok. miliona ludzi. Najlepiej będą to także opisywały same słowa Stalina „śmierć jednego człowieka to tragedia, śmierć kilku milionów to statystyka”. Ogromne straty poniosła także gospodarka (szczególnie w Europie), trzeba było kilkunastu lat aby znowu powróciła do stanu przed wojny… najbardziej ucierpiała na tym Polska, Rosja, Niemcy i Francja oraz Japonia.
Bibliografia:
1. Encyklopedia II wojny światowej, Serii wydana przez Polskie media AmerCom SA.
2. Czubiński A., Historia drugiej wojny światowej 1939-1945, Wydawnictwo REBIS.
3. Lalak Z., Walki w Afryce cz. I i II, Warszawa 2005.
4. Szkolny Przewodnik Multimedialny, PWN, Warszawa 2005.
5. Grzybek D., Marcinek R., Polit J., Historia II wojny światowej, Warszawa 2004.
6. www.wikipedia.pl
7. Szkolna Encyklopedia Multimedialna PWN, cd. 2 wydanie specjalne.
8. www.historiaxxwieku.one.pl
9. www.drugawojna.ovh.org