14 lutego 1942 r. Naczelny Wódz gen. Władysław Sikorski wydał rozkaz o przekształceniu Związku Walki Zbrojnej w Armię Krajową. Decyzja o powstaniu AK była podyktowana koniecznością scalenia polskich konspiracyjnych oddziałów zbrojnych i podporządkowania ich rządowi RP w Londynie.
Historia Armii Krajowej sięga 27 września 1939 roku, gdy w Warszawie powstała konspiracyjna organizacja Służba Zwycięstwu Polski (SZP). Jej założycielami byli m.in. gen. Michał Karaszewicz-Tokarzewski oraz prezydent Warszawy Stefan Starzyński. SZP szybko stała się fundamentem dla podziemnych struktur wojskowych, choć już w 1940 roku została zastąpiona przez Związek Walki Zbrojnej (ZWZ). ZWZ miał charakter bardziej sformalizowany i podlegał bezpośrednio polskiemu rządowi na uchodźstwie.
Decyzja o przekształceniu ZWZ w Armię Krajową wynikała z potrzeby podkreślenia ogólnonarodowego charakteru konspiracyjnej armii oraz wzmocnienia jej pozycji w międzynarodowej koalicji antyhitlerowskiej. AK stała się jednym z trzech filarów Polskich Sił Zbrojnych, obok Armii Polskiej na Zachodzie i Armii Polskiej w ZSRS.
>>> Czytaj także: Krótka historia II wojny światowej <<<
Armia Krajowa była najlepiej zorganizowaną i najliczniejszą armią podziemną w Europie. Jej szeregi szybko rosły – na początku 1942 roku liczyła około 100 tys. zaprzysiężonych żołnierzy, a w lecie 1944 roku już 380 tys.
AK prowadziła szeroko zakrojone działania sabotażowe, dywersyjne oraz wywiadowcze, stanowiąc istotne wsparcie dla aliantów. Przeprowadzała akcje bojowe przeciwko niemieckiej administracji, atakowała transporty wojskowe oraz produkcję zbrojeniową. Istotnym elementem jej działalności było również przygotowanie do planowanego powstania powszechnego, które miało nastąpić w momencie załamania sił niemieckich.
>>> Czytaj także: „Aniołki” ZWZ-AK – wysadzały pociągi, wykonywały wyroki <<<
Kulminacją działań AK było Powstanie Warszawskie, które wybuchło 1 sierpnia 1944 roku. Choć zakończyło się ono klęską, było dowodem ogromnej determinacji polskiego ruchu oporu. Po upadku powstania, Armia Krajowa kontynuowała działalność, choć wobec postępów Armii Czerwonej jej sytuacja stawała się coraz trudniejsza.
19 stycznia 1945 roku gen. Leopold Okulicki ps. „Niedźwiadek” wydał rozkaz o rozwiązaniu AK, aby uniknąć masowych represji ze strony Sowietów. Pomimo tego wielu żołnierzy kontynuowało walkę w nowych organizacjach podziemnych, takich jak Zrzeszenie „Wolność i Niezawisłość”.
>>> Czytaj także: Wyzwolenie Lubelszczyzny po rosyjsku – „gorące” lato i jesień 1944 roku <<<
14 lutego 2025 r. po raz pierwszy obchodzono Narodowy Dzień Pamięci Żołnierzy Armii Krajowej. Święto to zostało uchwalone przez Sejm RP 9 stycznia 2025 roku