21 lipca 1943 r. sformowano 2. Korpus Polski

21 lipca 1943 roku utworzono polską formację, która już niebawem miała odegrać kluczową rolę na froncie włoskim – 2. Korpus Polski. Był to jeden z najbardziej rozpoznawalnych związków taktycznych Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, utworzony z żołnierzy, którzy przeszli gehennę sowieckich łagrów, a potem zostali ewakuowani z ZSRR wraz z generałem Władysławem Andersem.

Decyzja o sformowaniu 2. Korpusu Polskiego zapadła na mocy rozkazów Naczelnego Wodza, generała Władysława Sikorskiego z 16 i 29 czerwca 1943 roku. Do realizacji tego zadania przystąpiono 21 lipca 1943 r. w północnym Iraku, w rejonie Kirkuku i Ałtun Kapon. Dotychczasowe Dowództwo Armii Polskiej na Wschodzie zostało przekształcone w dowództwo 2 Korpusu Polskiego. Na jego czele stanął gen. Władysław Anders, który jednocześnie zachował funkcję dowódcy Armii Polskiej na Wschodzie.

Nowo powstały korpus składał się z trzech głównych jednostek: 3. Dywizji Strzelców Karpackich (wcześniej walczącej w kampanii afrykańskiej), 5. Kresowej Dywizji Piechoty oraz 2. Brygady Czołgów. Już w sierpniu i wrześniu 1943 r. oddziały te zostały przegrupowane do południowej Palestyny, gdzie korpus został podporządkowany brytyjskiemu dowódcy 9. Armii, gen. Williamowi Holmesowi. Brytyjczycy oczekiwali, że Polacy osiągną pełną gotowość bojową do 1 stycznia 1944 roku.

>>> Czytaj także: Ortona – mały włoski Stalingrad <<<

Jesienią 1943 r. rozpoczęto kolejne przegrupowanie – tym razem do Egiptu. Jako pierwsza w listopadzie przeniosła się 3. Dywizja Strzelców Karpackich. W grudniu dotarło dowództwo, służby oraz artyleria i 2. Brygada Pancerna. Ostatnia – 5. Kresowa Dywizja Piechoty – dojechała do Egiptu w połowie stycznia 1944 roku. Wszyscy żołnierze zostali rozlokowani w obozie Qassasin, niedaleko Ismailii, gdzie korpus otrzymał nowoczesne uzbrojenie i sprzęt, dostosowany do brytyjskich etatów wojennych.

W grudniu 1943 r. rozpoczął się najważniejszy etap w historii 2. Korpusu Polskiego – transport do Włoch, gdzie jednostka miała dołączyć do brytyjskiej 8. Armii w kampanii włoskiej.

Od 11 do 29 maja 1944 r. 2. Korpus Polski wziął udział w jednej z najcięższych i najbardziej symbolicznych batalii II wojny światowej – czwartej bitwie o Monte Cassino. Głównym celem była likwidacja niemieckich pozycji między Cassino i Passo Corno, które stanowiły element Linii Gustawa – kluczowego systemu niemieckiej obrony we Włoszech.

18 maja 1944 r., po heroicznych walkach, na ruinach klasztoru benedyktynów zatknięto biało-czerwoną flagę, a obok niej również brytyjską. 24 maja Polacy zdobyli Piedimonte, a dzień później 15. Pułk Ułanów opanował Monte Cairo. Droga na Rzym została otwarta. Zwycięstwo zostało okupione wysokimi stratami – poległo 860 żołnierzy (w tym 72 oficerów), 2822 zostało rannych, a 97 uznano za zaginionych.

>>> Czytaj także: 18 maja 1944 r. żołnierze 2. Korpusu Polskiego zdobyli klasztor na Monte Cassino <<<

Po Monte Cassino korpus nie zwalniał tempa. Od połowy czerwca 1944 r. rozpoczęto działania ofensywne nad Adriatykiem. Polacy zdobyli kolejne miejscowości: Loreto, Recanati, Osimo, Castelfidardo oraz strategiczne wzgórze San Pietro. Kulminacją tej operacji było zdobycie portu w Ankonie 18 lipca 1944 r. To ważne osiągnięcie umożliwiło aliantom logistyczne wsparcie dalszych działań w kierunku Rimini i Linii Gotów. Straty w tej kampanii wyniosły 1358 poległych i rannych. Poległych żołnierzy pochowano na nowo utworzonym cmentarzu wojennym w Loreto, nieopodal bazyliki.

Od października 1944 r. korpus działał w Apeninie Emiliańskim w wyjątkowo trudnym, górskim terenie. Wiosną 1945 roku nastąpiła kulminacja wysiłku bojowego – bitwa o Bolonię. Przez 13 dni (kwiecień 1945 r.) żołnierze 2. Korpusu wiązali walką trzy elitarne niemieckie dywizje: 26. pancerną oraz 1. i 4. spadochronową. Polacy sforsowali cztery rzeki i dziewięć kanałów, zdobywając Bolonię 21 kwietnia 1945 roku. Było to jedno z ostatnich wielkich zwycięstw aliantów na froncie włoskim. Straty 2. Korpusu w tej operacji wyniosły 600 rannych i 300 poległych.

>>> Czytaj także: 21 kwietnia 1945 r. 2. Korpus Polski wyzwolił Bolonię <<<

Po zakończeniu działań wojennych 2. Korpus Polski pozostał w rejonie Bolonii jako część wojsk okupacyjnych. W 1946 r. jednostkę przeniesiono do Wielkiej Brytanii. Rok później, w 1947, 2. Korpus Polski został formalnie rozwiązany. Choć część żołnierzy zdecydowała się na powrót do kraju, większość pozostała na emigracji, wstępując do Polskiego Korpusu Przysposobienia i Rozmieszczenia, instytucji wspierającej żołnierzy w adaptacji do życia cywilnego na obczyźnie.

2. Korpus Polski przeszedł długą i heroiczną drogę – od piasków Iraku i Palestyny, przez ruiny Monte Cassino, aż po bramy Bolonii. Walcząc ramię w ramię z aliantami, polscy żołnierze udowodnili swoje bohaterstwo, profesjonalizm i niezłomność. Ich historia pozostaje jednym z najjaśniejszych rozdziałów polskiego wysiłku zbrojnego w II wojnie światowej.