W nocy z 13 na 14 maja 1944 roku wileńskie oddziały Armii Krajowej stoczyły walkę z siłami Litewskiego Korpusu Lokalnego (Lietuvos Vietinė Rinktinė) pod Murowaną Oszmianką, które zakończyło się zdecydowanym zwycięstwem polskiego podziemia.
Litewski Korpus Lokalny, dowodzony przez gen. Povilasa Plechavičiusa, był formacją współpracującą z nazistowskimi Niemcami. Ich oddziały miały za zadanie m.in. zwalczać polskie struktury konspiracyjne. Starcie pod Murowaną Oszmianką było efektem eskalacji napięć i licznych aktów represji wobec miejscowej ludności polskiej.
Główny ciężar walki spoczął na 3 Brygadzie AK por. Gracjana Fróga „Szczerbca” oraz 8 Brygadzie por. Witolda Turonka „Tura”. Ich zadaniem było rozbicie dwóch litewskich kompanii stacjonujących w Murowanej Oszmiance. Trzecia kompania, rozmieszczona w pobliskim Tołminowie, miała zostać związana walką przez 13 Brygadę AK dowodzoną przez Adama Walczaka „Nietoperza”. Całą operację ubezpieczały 9 Brygada chor. Jana Kolendy „Małego” i 12 Brygada kpt. Hieronima Romanowskiego „Cerbera”.
Akcja rozpoczęła się od krótkiej, ale intensywnej nawały ogniowej. 8 Brygada „Tura” zaatakowała od wschodu, przełamując linie obrony Litwinów i wdzierając się do centrum miasteczka. 3 Brygada „Szczerbca” miała uderzyć z zachodu, jednak opóźniła się i dołączyła do walk dopiero około 23:30. W międzyczasie 12 Brygada, na rozkaz dowódcy całej operacji mjr. Czesława Dębickiego „Jaremy”, wsparła siły „Tura”, wypierając nieprzyjaciela z południowej części miasta i biorąc około 20 jeńców.
Główne uderzenie 3 Brygady napotkało jednak na zachodnim odcinku silnie zorganizowaną obronę. Pluton „Milimetra” został przygwożdżony do ziemi pod intensywnym ostrzałem i poniósł ciężkie straty. Mimo to, siły „Szczerbca” zdołały sforsować zachodnią linię obrony i częścią swoich sił dotarły do centrum, łącząc się z 8 Brygadą.
W końcowej fazie walk, kiedy Litwini zaczęli tracić wolę oporu, do natarcia ruszyły także 8 i 12 Brygada. Walka dobiegała końca – wielu litewskich żołnierzy złożyło broń. Straty przeciwnika były poważne: 23 zabitych i ponad 230 jeńców.
Jednocześnie skutecznie działała 13 Brygada „Nietoperza” w Tołminowie. Wykorzystując psychologiczny efekt odgłosów walki w Murowanej Oszmiance, zmusiła miejscową kompanię litewską do kapitulacji, biorąc około 120 żołnierzy do niewoli.
Bitwa pod Murowaną Oszmianką miała istotne znaczenie nie tylko militarne, ale także symboliczne. Było to jedno z największych zwycięstw AK nad siłami współpracującymi z okupantem niemieckim na Wileńszczyźnie. Złamano morale jednostek litewskich i pokazano, że polskie siły konspiracyjne potrafią skutecznie bronić swoich rodaków i swoich pozycji w tym trudnym regionie.