Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości należało zlikwidować wszelkie granice pomiędzy byłymi terenami trzech zaborów. Ten proces unifikacji nie ominął również Wojska Polskiego, ponieważ nowo odrodzona armia była wyposażona w różne typy uzbrojenia. Tak narodziła się idea stworzenia nowego pistoletu przeznaczonego dla kadr dowódczych.
Historia
Pod koniec lat 20 XX w. Departament Uzbrojenia Ministerstwa Spraw Wojskowych ogłosił rozpoczęcie prac nad nowym pistoletem przeznaczonym dla korpusu oficerów odrodzonego Wojska Polskiego. Wygrał projekt Piotra Wilniewczyca i Jana Skrzypińskiego, pracowników Państwowych Wytwórni Uzbrojenia. Pierwszy prototyp pistoletu WiS (od pierwszych liter nazwisk konstruktorów) został opracowany już w 1930 roku. 15 stycznia 1931 roku Wilniewczyc i Skrzypiński przedstawili swój projekt w Urzędzie Patentowym. Patent nr 15567 został nadany 8 lutego 1932 roku. Została również zmieniona nazwa pistoletu na VIS z łac. Siła.
Po wyeliminowaniu błędów towarzyszącym prototypom w 1936 r. pistolet VIS wz. 1935 został wprowadzony do seryjnej produkcji. Pistolet VIS był zaprojektowany do amunicji 9x19mm Parabellum, a także 11,43x23mm Colt oraz na nabój sportowy 5,6x15mm. Do wybuchu wojny wyprodukowano około 50 tys. sztuk VIS-ów. Po zakończeniu kampanii wrześniowej część VIS’ów trafiła do konspiracji (ok. 18 tys. sztuk). Powstały również konspiracyjne zakłady rusznikarskie zajmujące się ich produkcją.
8 września Radom zostaje zajęty przez wojska niemieckie. Fabryka broni zostaje zabezpieczona i już w 1940 rozpoczyna się produkcja VISów o nowej niemieckiej nomenklaturze Pistole.35 (p). Pistolety te były numerowane w sposób typowy dla niemieckich produktów – w blokach po 10 tys sztuk i oznaczane dodatkowo literami. Pierwsza seria visów (ok. 12 tys) pozbawiona była dodatku literowego przy numerze.
Pistolety z wczesnej produkcji niemieckiej pod względem technicznym nie różniły się od pistoletów polskich. Nie stosowano żadnych uproszczeń w produkcji, broń starannie wykonywano i wykańczano. Na zamku wybijano napis: FB RADOM VIS Mod. 35 Pat. 15567, Dodatkowo umieszczano niemieckie oznaczenie pistoletu P.35 (p). Broń niemiecka miała stemple przestrzelania i odbioru technicznego ? ?orzeł-nad-77?. Numeracja pistoletów tej serii mieści się w blokach literowych A-D.
W kolejnej serii Niemcy wprowadzili niewielkie zmiany, mające uprościć produkcje ? zrezygnowano z szyny do mocowania dostawnej kolby. Nie wykonywano tez już podfryzowania na kciuk i nie wybijano na zamku oznaczenia ?P.35 (p)?, również wykończenie nie było już tak staranne. Numeracja broni mieściła się w blokach od E do W.
Najistotniejsze zmiany konstrukcyjne wprowadzono w początkach 1944 roku. Pistolet pozbawiono dźwigni do rozbierania, nie frezowano już w zamku występu do rozbierania, zmieniono odstęp pomiędzy wycięciem na oś i zaczep zatrzasku zamka. Zaczęto stosować ceglaste okładki bakelitowe. Na pistoletach dodatkowo umieszczano stemple odbioru technicznego typowe dla firmy Steyer ?orzeł-nad-WaW 623?. Numeracje prowadzono w bloku W, a następnie ponownie od początku alfabetu, wykorzystując bloki literowe od A do J.
W drugiej połowie 1944 zdemontowano fabrykę w Radomiu i wysłano urządzenia do Steyer w Austrii. Tam od stycznia 1945 r produkowano ostatnią odmianę pistoletu P.35 (p). Pistolety były bardzo niestarannie wykończone, powierzchni nie szlifowano i nie polerowano. Pod koniec produkcji zrezygnowano nawet z inskrypcji na zamku, wybijając jedynie oznaczenie kodowe firmy Steyer ?bnz?. Numery seryjne ? od bloku z literą K.
Przyjmuje się ze pod zarządem niemieckim w fabryce w Radomiu, a potem w Steyer wyprodukowano ok. 380 tys. sztuk. Żołnierze niemieccy wysoko oceniali Pistole.35 (p). Trafiał on głównie do wojsk lądowych, choć w pierwszym okresie produkcji dostarczano go również Marynarce Wojennej. Często trafiał także w ręce żołnierzy Waffen SS, a w literaturze niemieckiej spotyka się informacje, że cieszył się uznaniem i popularnością w szeregach Fallschirmjager.
Zasada działania
VIS jest pistoletem samopowtarzalnym i działał na zasadzie krótkiego odrzutu lufy. Do przeładowania wykorzystywana była energia odrzutu zamka, zaryglowanego z lufą w początkowym okresie odrzutu. Przy cofaniu się, całego zespołu, ogon lufy napotyka na skośny próg, który zmusza ją do odpadnięcia i odryglowania. Odryglowana lufa zatrzymuje się, a suwadło nadal posuwa się ku tyłowi, ściskając przy tym sprężynę powrotną i napinając kurek. W tym czasie następuje wyrzut łuski przez wyrzutnicę. Teraz przerywacz unieruchamia zaczep kurkowy, nie pozwalając mu opaść aż do ponownego naciśnięcia spustu. Po zakończeniu odrzutu zaczyna działać sprężyna powrotna, która powoduje powrót wszystkich części do przodu i nabicie broni. Po wystrzeleniu ostatniego naboju z magazynka zamek zatrzymuje się w tylnym położeniu na zaczepie zamka. VIS posiadał 8 nabojowy jednorzędowy magazynek oraz stałe przyrządy celownicze, składające się z muszki i szczerbinki.
Pistolet VIS był potrójnie zabezpieczony przed samoczynnym wystrzałem. Pierwszym zabezpieczeniem był samoczynny bezpiecznik chwytowy na grzbiecie rękojeści, bez którego wciśnięcia niemożliwe było ściągnięcie spustu. Drugim zabezpieczeniem było ustawienie kurka na zębie bezpieczeństwa. Aby to zrobić należało odciągnąć opuszczony kurek aż do pierwszego trzasku, wówczas zaczep kurkowy zapadał w ząb bezpieczeństwa, uniemożliwiając odpalenie. Trzecim zabezpieczeniem był bezpiecznik skrzydełkowy, poprzez jego naciśnięcie ząb ramienia wewnętrznego wciągał iglice do przewodu iglicznego, tak że spadający kurek nie mógł w nią uderzyć.
Pistolet VIS należy do najbardziej udanych konstrukcji tego typu broni, powstałych przed II wojną światową. Charakteryzował się przede wszystkim bardzo dobrą celnością oraz dobrym wyważeniem środka ciężkości. Jednak po zakończeniu drugiej wojny światowej nie wznowiono produkcji tego pistoletu. Dopiero w 1992 roku Zakłady Metalowe Łucznik w Radomiu wyprodukowały małą serie kolekcjonerską.
Dane techniczne:
– Kaliber: 9 mm
– Nabój: 9 x 19 mm Parabellum
– Magazynek: 8 nabojów
Wymiary:
– Długość – 200 mm
– Wysokość – 140 mm
– Długość lufy – 120 mm
– Masa broni: 950 g (bez magazynka), 1120 g (z magazynkiem załadowanym)
– Prędkość pocz. pocisku: 345 m/s
– Energia pocz. pocisku: 446 J
AUTOR: Tomasz Wieczorek
Bibliografia:
– Instrukcja o broni. Instrukcja strzelecka. Pistolet VIS wz.35, Warszawa 1937.
– Walczak Z., 9 mm Pistolet wz. 1935 VIS, „Typy Broni i Uzbrojenia”, nr 86, MON, 1983.
– Ciepliński A., Woźniak R., 9 mm pistolet Vis wzór 1935, „Nowa Technika Wojskowa”, 1993, nr 11, s. 5-7.
– Wolfram J., Broń strzelecka armii niemieckiej 1871-1945. Część I. Pistolety i rewolwery, Gdańsk 2007.