26 marca 1943 roku w Warszawie miało miejsce jedno z najbardziej spektakularnych działań polskiego ruchu oporu podczas II wojny światowej – Akcja pod Arsenałem. Operacja ta, przeprowadzona przez Grupy Szturmowe Szarych Szeregów pod kryptonimem „Meksyk II”, miała na celu uwolnienie podharcmistrza Jana Bytnara „Rudego” oraz innych polskich więźniów przewożonych z siedziby Gestapo do więzienia Pawiak.
Decyzję o odbiciu „Rudego”, brutalnie torturowanego przez Gestapo, podjęto po uzyskaniu informacji o jego aresztowaniu. Plan operacji opracował Tadeusz Zawadzki „Zośka”, jednak dowodzenie objął Stanisław Broniewski „Orsza”. W operacji uczestniczyło 28 członków warszawskich Grup Szturmowych, podzielonych na dwie grupy: „Atak” i „Ubezpieczenie”. Pierwsza odpowiadała za przeprowadzenie bezpośredniego ataku na transport więźniów, natomiast druga miała zapewnić bezpieczeństwo operacji i niedopuszczenie do interwencji nieprzyjaciela.
O godzinie 17:20 zwiadowcy przekazali sygnał o nadjeżdżającej ciężarówce Gestapo. Punktualnie o 17:30 „Orsza” rozpoczął akcję dźwiękiem gwizdka. Choć początkowo atak napotkał komplikacje – kierowca niemieckiej więźniarki, zaalarmowany strzałami, zmienił trasę – to członkowie Szarych Szeregów szybko dostosowali się do sytuacji. Butelki z benzyną oraz granaty spowodowały zatrzymanie pojazdu, co umożliwiło otwarcie tylnych drzwi ciężarówki i uwolnienie więźniów.
W wyniku starcia zginęło czterech Niemców, a dziewięciu zostało rannych. Straty po stronie polskiej były również dotkliwe – ciężko ranny został Tadeusz Krzyżewicz „Buzdygan”. Podczas odwrotu ranny został również Aleksy Dawidowski „Alek”, który wkrótce zmarł. Sam „Rudy”, mimo udanej akcji odbicia, zmarł dwa dni później na skutek odniesionych obrażeń.
Akcja pod Arsenałem stała się jednym z symboli walki polskiej młodzieży z niemieckim okupantem. Była pierwszym tak odważnym i skutecznym atakiem na hitlerowskie struktury represji w Warszawie, podnoszącym morale polskiego podziemia i pokazującym determinację do walki o wolność.
Dziś Akcja pod Arsenałem jest upamiętniana jako jedno z kluczowych wydarzeń w historii Polski podczas II wojny światowej, a jej uczestnicy zostali bohaterami, których losy opisał Aleksander Kamiński w książce „Kamienie na szaniec”.