W dniach 4–5 lipca 2025 r. w Urzędowie odbyły się uroczystości poświęcone pułkownikowi Aleksandrowi Nowaczyńskiemu – dowódcy 8. batalionu strzelców z 1. Dywizji Pancernej gen. Stanisława Maczka. Oddział ten po bitwie pod Falaise otrzymał przydomek „Krwawe Koszule”. Dziś jego nazwisko będzie znane nie tylko historykom albowiem jego imieniem nazwano nowy most w Urzędowie. Dzięki wysiłkom lokalnej społeczności i wsparciu Ministerstwa Obrony Narodowej pamięć o nim będzie trwać.
Wydarzenie rozpoczęła konferencja naukowa zorganizowana przez Fundację Wspierania Nauki i Rozwoju w ramach projektu „Pułkownik Aleksander Nowaczyński – z urzędowskiej chałupy do Wilhelmshaven”. Dzięki wsparciu finansowemu MON w ramach konkursu „Historia i tradycje oręża polskiego” udało się zaprosić sześciu prelegentów – historyków, regionalistów oraz pasjonatów historii wojskowości. Przez ponad pięć godzin uczestnicy wysłuchali referatów poświęconych m.in. biografii płk. Nowaczyńskiego, historii i umundurowaniu Korpusu Ochrony Pogranicza, dziejów 24 pułku ułanów czy losom 10. Brygady Kawalerii oraz 1. Dywizji Pancernej. Na konferencji poruszona została również kwestia świadczenia społeczeństwa województwa lubelskiego na obronę Polski tuż przed wybuchem II wojny światowej.
Zainteresowanie przerosło oczekiwania organizatorów – w szczytowym momencie na sali znajdowało się około 80 osób, co świadczy o rosnącej potrzebie pielęgnowania lokalnej historii i świadomości narodowej.
Następnego dnia mieszkańcy Urzędowa i okolic mogli uczestniczyć w widowisku historycznym zorganizowanym przez ww. Fundację w ramach projektu współfinansowanego przez Ministerstwo Obrony Narodowej. W 40-minutowej inscenizacji, podzielonej na trzy akty, wzięło udział 22 rekonstruktorów z Grupy Rekonstrukcyjno-Historycznej im. płk Tadeusza Zieleniewskiego z Majdanu Obleszcze oraz 21 statystów. Widowisko wiernie oddało dramatyzm wydarzeń z września 1939 roku – od walk z niemieckim najeźdźcą, przez ewakuację ludności cywilnej, aż po brutalną napaść Armii Czerwonej na oddziały Korpusu Ochrony Pogranicza. Szacuje się, że widowisko zgromadziło około 150 widzów, a całościowo w dwudniowych uroczystościach udział wzięło blisko 300 osób.
W czasie dwóch dni uroczystości rozdano również 300 egzemplarzy broszury opracowanej na potrzeby projektu – cały nakład został wyczerpany.
>>> Czytaj także: „Krwawe Koszule” gen. Stanisława Maczka – od Normandii do Wilhelmshaven <<<
Centralnym punktem uroczystości była symboliczna uroczystość związana z nadaniem imienia płk. Aleksandra Nowaczyńskiego nowo wybudowanemu mostowi na rzece Urzędówce. Uchwałę w tej sprawie Rada Miejska Urzędowa podjęła już w lutym br., a jej realizacja stała się częścią obchodów poświęconych lokalnemu bohaterowi. Gest ten ma nie tylko charakter upamiętniający, ale też edukacyjny – stanowi trwały znak hołdu dla człowieka, który poświęcił życie ojczyźnie, przechodząc szlak bojowy przez Francję, Belgię i Holandię aż do niemieckiego Wilhelmshaven.
Uroczystości miały również wyjątkową, wojskową oprawę. Asystę oraz kompanię honorową wystawiła 10. Brygada Kawalerii Pancernej wraz z 34. Brygadą Kawalerii Pancernej. Żołnierze tej jednostki przywieźli na miejsce nowoczesny czołg Leopard 2PL oraz Kołowy Transporter Opancerzony Rosomak w wersji dowodzenia. Obecność wojska nie tylko podniosła rangę wydarzenia, ale też umożliwiła mieszkańcom bezpośredni kontakt z nowoczesnym sprzętem Sił Zbrojnych RP – co cieszyło się szczególnym zainteresowaniem młodzieży i rodzin z dziećmi.
Uroczystości w Urzędowie pokazały, że historia może być nie tylko przedmiotem naukowych dyskusji, ale i przestrzenią żywej pamięci, integrującą społeczność lokalną wokół wspólnych wartości. Inicjatywa Fundacji Wspierania Nauki i Rozwoju, wsparta przez Ministerstwo Obrony Narodowej, była nie tylko formą upamiętnienia, ale też promocji lokalnej tożsamości oraz edukacji historycznej.
To dowód na to, że w małych miejscowościach mogą dziać się rzeczy wielkie – jeśli tylko nie zabraknie pasji, determinacji i szacunku dla przeszłości.
Artykuł powstał w ramach realizacji przez FUNDACJĘ WSPIERANIA NAUKI I ROZWOJU zadania publicznego pn. „Płk Aleksander Nowaczyński – z urzędowskiej chałupy do Wilhelmshaven” współfinansowanego przez Ministerstwo Obrony Narodowej w ramach konkursu “Historia i tradycje oręża polskiego” zorganizowanego przez Departament Edukacji, Kultury i Dziedzictwa MON.
