W konsekwencji zamachów terrorystycznych na Word Trade Center i Pentagon, 11 wrześniu 2001 r., prezydent Stanów Zjednoczonych Ameryki Geaorge W. Bush ogłosił rozpoczęcie walki ze światowym terroryzmem. Pierwszym jego celem stała się Islamska Republika Afganistanu, jako miejsce schronienia terrorystów z Al-Kaidy. Na podstawie rezolucji Rady Bezpieczeństwa ONZ nr 1368 z 12 września 2001 r., w której został określony główny cel operacji Enduring Freedom jako zwalczanie terroryzmu, rozpoczęła się międzynarodowa interwencja na Afganistan.
Szybkie rozbicie reżimu Talibów* pozwoliło społeczności międzynarodowej na rozpoczęcie działań zmierzających do odbudowania Afganistanu oraz zapewnienia bezpieczeństwa jego obywatelom. Miały być one podejmowane głównie przez Międzynarodowe Siły Stabilizacyjne i Wsparcia (ISAF – International Stabilization and Assistance Force), powstałe na konferencji w Bonn na mocy rezolucji Rady Bezpieczeństwa ONZ nr 1386 z 20 grudnia 2001 r.
Siły ISAF miały działać przede wszystkim w charakterze misji stabilizacyjnej, ukierunkowanej na zapewnieniu bezpieczeństwa poprzez zwalczanie terroryzmu, wygaszanie konfliktów lokalnych, prowadzenie kampanii antynarkotykowych, ale także szkolenie Narodowych Sił Afganistanu. Główne zadania powierzone Międzynarodowym Siłom Wsparcia Bezpieczeństwa zapisane zostały w piętnastu rezolucjach Rady Bezpieczeństwa ONZ.
Polska od samego początku znalazła się w gronie państw, które zdecydowały się udzielić Stanom Zjednoczonym Ameryki rzeczywistego wsparcia w walce przeciwko terroryzmowi. W związku z tym w 2001 r. podjęto starania, których celem miało być sformowanie kontyngentu wojskowego zdolnego do działań w Afganistanie. 22 listopada prezydent Aleksander Kwaśniewski, na wniosek premiera Leszka Millera, wydał Postanowienie o użyciu Polskiego Kontyngentu Wojskowego w składzie Sił Sojuszniczych w Islamskim Państwie Afganistanu, Emiracie Bahrajnu, Republice Kirgiskiej, Państwie Kuwejtu, Republice Tadżykistanu i Republice Uzbekistanu oraz na Morzu Arabskim i Oceanie Indyjskim, gdzie w §1 zapisano: „Polski Kontyngent Wojskowy o liczebności do 300 żołnierzy […] zostanie użyty w okresie od dnia 1 stycznia 2002 r. do dnia 30 czerwca 2002 r.” Z kolei §2 stwierdzał, że kontyngent działa w składzie Sił Sojuszniczych biorących udział w operacji Enduring Freedom (OEF).
Służba stu pierwszych polskich żołnierzy w Afganistanie rozpoczęła się 16 marca 2002 r. od budowy obozowiska Biały Orzeł w posowieckiej bazie w Bagram. Polski kontyngent utworzył tzw. Zgrupowanie nr 1 Polskich Sił Zadaniowych, a jego struktura została podzielona na cztery podstawowe elementy: dowództwo, pluton inżynieryjno-saperski, pluton ochrony (zespół szturmowy) oraz Narodowy Element Zaopatrywania zajmujący się logistyką. Opiekę medyczną nad polskimi żołnierzami zapewniała sekcja medyczna, a duchową – kapelan. Ponadto 5 żołnierzy pełniło służbę w dowództwie operacji w Kabulu.
Każdy element PKW wykonywał pracę zgodnie ze swoją specjalnością. Pierwszym zadaniem była budowa i urządzenie obozowiska Orzeł Biały, wobec czego saperzy rozbudowywali system umocnień bazy oraz wykonywali przejścia w zaporach inżynieryjnych, a przede wszystkim rozminowywali i oczyszczali okolice Bagram ze starych posowieckich min i podłożonych ładunków wybuchowych. Natomiast w ramach prac fortyfikacyjnych prowadzonych na terenie bazy saperzy wznosili umocnienia, usuwali wraki sprzętu wojskowego, ale także budowali proste konstrukcje żelbetonowe oraz remontowali i budowali drogi. Zespół szturmowy, złożony przede wszystkim z operatorów GROM, zapewniał obronę i ochronę personelu oraz sprzętu należącego do kontyngentu.
>>> Czytaj także: Wojsko Polskie w czasie II wojny w Zatoce Perskiej <<<
Poza zadaniami statutowymi, które wykonywali żołnierze podczas misji OEF, świadczyli oni pomoc miejscowej ludności. Jako przykład można wskazać opiekę nad sierocińcem w położonej niedaleko bazy miejscowości Czarikar. Ponadto przekazywali z własnej inicjatywy okolicznym mieszkańcom podarunki w postaci ubrań, wody pitnej czy żywności lub drobnych upominków dla dzieci. W kilku przypadkach dary te przekazał przez żołnierzy Caritas.
Przez 5 lat trwania polskiej misji wojskowej w ramach misji Enduring Freedom uczestniczyło w niej 10 zmian Polskiego Kontyngentu Wojskowego Afganistan, czyli łącznie ponad tysiąc żołnierzy i pracowników Wojska Polskiego, wypełniających wyłącznie zadania skupione wokół bazy w Bagram i najbliższej okolicy. Zatem zadania wykonywane przez Polaków miały charakter głównie sapersko-inżynieryjny.
W 2006 r. prezydent Lech Kaczyński w rozporządzeniu dotyczącym Polskiego Kontyngentu Wojskowego w Afganistanie zwiększył jego stan osobowy a ponadto podporządkował go pod dowództwo Międzynarodowych Sił Wspierania Bezpieczeństwa. Decyzja ta stała się cezurą czasową rozpoczynającą nowy okres polskiej misji wojskowej w Afganistanie. Pierwsza zmiana PKW Afganistan w ramach misji ISAF, bo od tej pory tak oficjalnie miała nazywać się polska misja wojskowa, rozpoczęła swoją działalność 25 kwietnia 2007 r. Pierwsza zmiana Polskiego Kontyngentu Wojskowego została rozczłonkowana na obszarze kilku prowincji, tworząc trzy zgrupowania. Zgrupowanie nr 1, podlegające Dowództwu Regionalnemu Wschód, działająca w prowincjach Ghazni, Paktika i Paktija. Zgrupowanie nr 2 stacjonowało w bazie Mazar-e-Sharif i podlegało Dowództwu Regionalnemu Północ. Natomiast w skład Zgrupowania nr 3 wchodzili oficerowie pracujący w dowództwach ISAF i Połączonym Dowództwie ds. Transformacji Sił Bezpieczeństwa w Kabulu, którzy podlegali bezpośrednio Dowództwu Regionalnemu Stołecznemu.
Transformacja polskiej misji wojskowej oznaczała również zmianę zadań wypełnianych przez polskich żołnierzy. Wojsko Polskie miało za zadanie zapewniać bezpieczeństwo i wspierać ludność cywilną poprzez patrolowanie i kontrolowanie podległych terenów, a także współpracowanie z Afgańską Armią Narodową. Operacyjny Zespół Doradczo-Łącznikowy zajmował się szkoleniem armii i policji afgańskiej, natomiast zespół PRT pomocą w odbudowie infrastruktury kraju. Dlatego też działania kontyngentu można podzielić na kinetyczne (bojowe) oraz niekinetyczne (pomocowe).
30 października 2008 r., wraz z objęciem służby przez żołnierzy IV zmiany Polskiego Kontyngentu Wojskowego, zostały powołane Polskie Siły Zadaniowe (Siły Zadaniowe „Biały Orzeł” – Task Force „White Eagle”), które weszły w skład Regionalnego Dowództwa – Wschód i przejęły formalną odpowiedzialność za całą prowincje Ghazni. Liczący blisko 2600 żołnierzy kontyngent został rozmieszczony w bazach: Ghazni, Warrior, Giro, Quarabagh, oraz Fourn Corners. Tym samym nastąpiła konsolidacja sił polskich w obrębie jednej prowincji.
Od tej pory podstawowym zadaniem Polaków stało się zwiększenie poziomu bezpieczeństwa w obszarze odpowiedzialności, realizowanego m. in. poprzez regularne patrolowanie szlaków komunikacyjnych, zwłaszcza liczącego ok. 160 km długości odcinka drogi łączącej Kabul z Kandaharem, ale także współdziałanie z afgańskimi siłami bezpieczeństwa w operacjach przeciw rebeliantom. Przykładem takich działań typu cordon&search**, mogą być przeprowadzone podczas V zmiany operacje o kryptonimie: Orle Pióro w Giro, Czysta Przestrzeń w Rashidanie i Dobry Wybór w Qarabaghu czy Over the Top – polegająca na przejęciu kontroli nad Sangar – ośrodkiem niedostępnego dystryktu Ajristan. W ich wyniku zneutralizowano składy amunicji i improwizowanych ładunków wybuchowych, a także aresztowano osoby podejrzane o działalność terrorystyczną.
Niezależnie od tych operacji polscy żołnierze prowadzili intensywne patrolowanie prowincji Ghazni. Przykładowo w ramach VIII zmiany wykonali oni ponad 5,5 tys. różnego rodzaju zadań bojowych w tym 14 dużych operacji typu cordon&search na szczeblu brygadowym i 450 misji na szczeblu batalionowym, podczas których zginęło 30 rebeliantów, ponad 300 zostało zatrzymanych. Dodatkowo w rezultacie przeprowadzonych zadań przejęto z rąk rebelianckich ponad 15 ton materiałów wybuchowych, w tym 130 granatów moździerzowych, 270 granatów różnego rodzaju, 42 miny oraz blisko 120 sztuk broni strzeleckiej i ok. 43 tys. sztuk amunicji. Ponadto Polacy przechwycili niemal 200 kg narkotyków i unieszkodliwili ponad 100 podłożonych improwizowanych ładunków wybuchowych.
Ważnym elementem działań kinetycznych prowadzonych przez Polaków były operacje specjalne prowadzone przez Zadaniowy Zespół Bojowy Wojsk Specjalnych – Task Force, złożony z komandosów Jednostki Wojskowej Formoza oraz Jednostki Wojskowej Komandosów z Lublińca oraz GROM. Przykładowo polscy komandosi w latach 2011-2012 zatrzymali 15 rebeliantów z listy najbardziej poszukiwanych celów w Afganistanie tzw. JPEL (Joint Prioritized Effects List), wśród których był Javid Ahmad odpowiedzialny za porwanie 26 obywateli Korei Południowej w 2007 r. oraz Mułła Mawlawi Shafiq, ale także Mułła Abdul Wakhil oraz Maulawi Mohammad Wali. Polscy operatorzy wojsk specjalnych mogą również poszczycić się wieloma sukcesami w odbiciu zakładników z rąk terrorystów. Jedną z takich akcji było uwolnienie 7 września 2013 r. Fariby Kakar, afgańskiej parlamentarzystki porwanej przez Talibów w sierpniu tego samego roku. Najsłynniejszą akcją uwolnienia zakładników jest operacja Sledgehammer, w wyniku której w 2012 r. oddział JWK z Lublińca uwolnił afgańskich zakładników przetrzymywanych w budynku rządowej stacji telewizyjnej w Sharanie.
Zgodnie z mandatem Międzynarodowych Sił Wsparcia Bezpieczeństwa w Afganistanie oprócz działań kinetycznych polscy żołnierze prowadzili również działania pomocowe. Takie działania polscy żołnierze realizowali w ramach polsko-amerykańskiego zespołu PRT. Przez pięć lat istnienia tego zespołu jego pracownicy zrealizowali blisko 200 projektów za 156 mln złotych. Wachlarz prowadzonych działań był bardzo duży: od szkoleń ludności cywilnej po budowę różnych projektów.
Działania pomocowe w ramach Polskich Sił Zadaniowych realizowała również Grupa Wsparcia CIMIC, której zadaniem było pośredniczenie w kontaktach między siłami koalicji a miejscową ludnością, prowadzenie działalności humanitarnej oraz koordynacja wyborów – zabezpieczanie transportów z materiałami wyborczymi i listami osób uprawnionych do głosowania.
W ramach XIV misji PKW swoją działalność rozpoczęły dwa zespoły doradcze: MAT (Military Advisory Team) i PAT (Police Advisory Team), których zadaniem będzie wspieranie żołnierzy i policji w prowincji Ghazni. Zespół MAT odpowiada za monitorowanie oraz doradzanie dowództwu i sztabowi 3. Brygady Piechoty 203. Korpusu Armii Afgańskiej w procesie planowania działań, a także udzielanie pomocy w zakresie rozwoju samowystarczalności, kompetencji i profesjonalizmu oraz koordynacja współpracy z pododdziałami PKW Afganistan i innymi jednostkami ISAF. Natomiast zespół PAT odpowiada za doradzanie wydzielonym jednostkom policji afgańskiej, w szczególności w zakresie: egzekwowania prawa człowieka, procedur postępowania z zatrzymanymi oraz działalności antynarkotykowej, oraz w ramach działalności łącznikowej, zapewnia koordynację wspólnych działań z PKW Afganistan.
Jednak najważniejszym zadaniem PKW Afganistan było rozpoczęcie procesu przekazania odpowiedzialności za bezpieczeństwo prowincji w ręce Afgańczyków. Działania te rozpoczęły się 12 stycznia 2012 r. uroczystym przekazaniem miasta Ghazni pod kontrolę Afgańskich Służb Bezpieczeństwa. Zakończyły się natomiast 24 grudnia 2014 r. wraz z oficjalnym przekazaniem odpowiedzialności za bezpieczeństwo w prowincji władzom afgańskim.
Rekapitulując udział Wojska Polskiego w operacji ISAF należy podkreślić, iż brało w niej udział ponad 28 000 żołnierzy i pracowników wojska, w tym: w misji Enduring Freedom – ok. 1300 osób (dziesięć zmian) oraz operacji ISAF – 27100 osób (piętnaście półrocznych zmian). Jak wynika z raportu przygotowanego przez Dowództwo Operacyjne Rodzajów Sił Zbrojnych koszt całej misji Polskiego Kontyngentu Wojskowego w ramach operacji ISAF (czyli od 2007 r.) wyniósł blisko 6 mld zł – w kwocie tej wliczony jest zakup nowego sprzętu, pensje dla żołnierzy, transport lotniczy i logistyczny ale także projekty pomocowe dla Afgańczyków. Polskie zaangażowanie w misję stabilizacyjna okupione zostało śmiercią 43 żołnierzy i 2 pracowników wojska.
PRZYPISY:
* Działania wojenne rozpoczęły się 7 października 2001 r. operacją lotniczą pod kryptonimem Crescent Wind, której celem było zniszczenie systemów obrony przeciwlotniczej Talibanu; naloty na centra dowodzenia i kontroli, porty lotnicze i lotniska oraz ataki na siły Talibów walczące z Sojuszem Północnym. 22 października, Sojusz Północny wspierany przez Stany Zjednoczone rozpoczął ofensywę lądową. 9 listopada koalicja antytalibańska zdobyła miasto-twierdzę Mazare Szarif, a dwa dni później Kabul, 6 grudnia upadł Kandahar – ostatni bastion Talibów.
** Operacje typu cordon&search (otocz i przeszukaj) polegają na zablokowaniu danej wioski lub kilku wiosek, a następnie sprawdzeniu kryjówek w poszukiwaniu broni, materiałów wybuchowych czy też rebeliantów.
BIBLIOGRAFIA:
– 10 lat Wojska Polskiego w Afganistanie, G. Jasiński, Cz. Szafran (red.), Warszawa 2011.
– Bałon K., Dołęga J., Tarnogórski R., Akt terrorystyczny w Nowym Jorku oraz Waszyngtonie dnia 11 września 2001 roku. Aspekty prawnomiędzynarodowe, „Biuletyn PISM” 2001, nr 23.
– Kajetanowicz J., Wojsko Polskie w systemie bezpieczeństwa państwa 1945-2010, Częstochowa 2013.
– Korzeniewski K., Dzięgielewski P., Skórczewski K., Udział żołnierzy Wojska Polskiego w operacjach poza granicami państwa, „Lekarz Wojskowy” 2009, nr 3.
– Modrzejewska-Leśniewska J., Afganistan, Warszawa 2010.
– Pacek B., Działanie Żandarmerii Wojskowej w Polskim Kontyngencie Wojskowym w Afganistanie, „Kwartalnik Bellona” 2012, nr 4.
– Podsumowanie VIII zmiany Polskiego Kontyngentu Wojskowego Afganistan, „Tygodnik BBN” 2011, nr 29.
– Politowski B., Cichociemny nowej generacji, „Polska Zbrojna” 2012, nr 2.
– Rybak J., Task Force-50 Operacja Sledgehammaer, Warszawa 2013.
-Śliwa Z., Wojsko Polskie – udział w afgańskiej prewencji, [w:] Afganistan. Militarny i pozamilitarny wymiar stabilizacji, Warszawa 2007.
3 thoughts on “Udział Polski w operacji pokojowej ISAF”